Формирование стратегии развития рынка зерна в северном казахстане (на примере костанайской области)

Вид материала

Автореферат

Содержание Список опубликованных работ по теме диссертации Зерттеу объектісі Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі ретінде Зерттеудің ғылыми жаңашылығы Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы Зерттеу нәтижелерінің апробациясы. The subject The practical importance of the research

Подобный материал:

• Кульчикова жанна Тельмановна развитие рынка зерна в северном казахстане, 978.81kb.
• Название: Разработка технико-экономического обоснования проекта «Создание системы, 218.22kb.
• Концепция эффективного развития сельскохозяйственного производства и создания цивилизованного, 180.11kb.
• Концепция развития рынка зерна россии на среднесрочную перспективу, 387.3kb.
• Темы курсовых работ по курсу Стратегический и инновационный менеджмент Разработка стратегии, 32.14kb.
• Стратегия развития рынка зернопродуктов республики казахстан, 115.61kb.
• Стратегия развития рынка зернопродуктов республики казахстан, 117.5kb.
• Темы выпускных квалификационных работ для специальности «Менеджмент организации», код, 18.93kb.
• Проблемы рынка зерна, 24.8kb.
• Акимата Костанайской области, 3351.08kb.

Заключение

1. Зерновой рынок представляет собой экономическую систему, состоящую из организованной совокупности хозяйствующих субъектов, находящихся в определенной взаимосвязи. Зерновой рынок функционирует в соответствии с заданной стратегией, обеспечивающей его успешное развитие. Исходя из этого, стратегию развития рынка зерна мы понимаем как сознательную, целенаправленную последовательность действий в условиях неопределенности внешней среды, ведущую к качественному изменению рынка зерна как экономической системы в долгосрочной перспективе за счет создания и укрепления конкурентных преимуществ.

2. В Костанайской области производится около 30% от общего объема зерна в республике. Более 90% хозяйствующих субъектов в сельском хозяйстве специализируются на производстве товарного зерна, поэтому специализацию сельского хозяйства области можно определить как зерновую.

Зерновое производство является основной отраслью в сельском хозяйстве и оно играет важную роль в экономике области, поэтому исследования закономерностей функционирования и тенденции развития рынка зерна являются актуальной проблемой, имеющей народнохозяйственное значение.

3. Неравномерное производство зерна по годам вследствие резких перемен природно-климатических условий определяет нестабильность функционирования рынка зерна. Нестабильность рынка зерна характеризуется изменением объемов и качества зерна, и, как следствие, колебаниями цен на зерновую продукцию. Если в 2002 г. цена реализации пшеницы составляла 8900 тенге за тонну, то в 2007 г. – 19857 тенге за тонну.

Для повышения эффективности производства зерна, стабильности его рынка необходимо совершенствовать стратегию зернового рынка, механизмы его регулирования.

4. В основе развития рынка зерна Костанайской области должна лежать стратегия повышения конкурентоспособности зерновой продукции, предполагающая интенсификацию производства зерна, формирование организованных каналов сбыта зерновой продукции с учетом интеграционных и кластерных инициатив.

5. Для стратегического планирования производства зерна нами предлагается использовать сценарный (вариантный) подход с учетом зональных особенностей. Исходя из сложившейся экономической ситуации в производстве зерна Костанайской области нами к 2015 г. предлагаются три сценария (варианта) его стратегического развития в разрезе природно-климатических зон. Наиболее экономически эффективным вариантом является третий сценарий, который обеспечивает рост уровня рентабельности зерна до 80%.

Третий сценарий уровня производства зерна разрабатывался на основе следующих условий: увеличение посевной площади зерновых культур – до уровня 1990 г. и в зонах, наиболее благоприятных для их возделывания, рост урожайности зерновых культур за счет интенсификации земледелия: посев зерновых культур по чистым парам, использование новых (районированных) сортов, внесение минеральных удобрений, применение средств защиты растений, возделывание зерновых культур на основе влагосберегающей технологии.

6. Разработан перспективный баланс производства и использования зерна по Костанайской области. В построенную (при сложившихся условиях) структуру распределения зерна в предлагается внести следующие изменения: при сохранении тенденции потребления продуктов переработки зерна населением Костанайской области возможно постепенное его сокращение до научно-обоснованных норм потребления; создание молочного кластера в Костанайской области приводит к повышению потребностей животноводства в фуражном зерне; планируемый в перспективе посев новыми (обновленными) сортами с различными нормами высева в разных природно-климатических зонах области может также привести к изменению в структуре внутреннего потребления природно-климатической области по статье «семена»; сокращение потерь зерна при его хранении; развитие зерноперерабатывающих отраслей вызывает необходимость пересмотра приори­тетов в направлении использования зерна с таким расчетом, чтобы полнее и с максимальной выгодой реализовать благоприятные возможности сырьевой базы.

7. Стратегическими направлениями развития и приоритетными направлениями государственного регулирования рынка зерна Северного Казахстана, в рамках которых разработаны конкретные мероприятия, определены ожидаемые результаты и предложены индикаторы оценки реализуемых мероприятий, что становится особенно актуально и важно в современных условиях, являются: совершенствование нормативно-правовой и законодательной базы; научное и кадровое обеспечение, внедрение инновационных разработок в области производства и переработки зерна; индустриализация агропромышленного комплекса; соблюдение научно обоснованных агротехнологий в зерновом производстве; развитие инфраструктуры зернового рынка; содействие развитию зернового кластера.

8. Важнейшим элементом системы земледелия является оптимизация структуры посевных площадей сельскохозяйственных культур, которая была сформирована с использованием методики оптимизационного моделирования и средств вычислительной техники. Структура посевов сельскохозяйственных культур в Костанайской области по оптимальному плану (2015 г.) выглядит следующим образом: доля посевных площадей зерновых культур составила 85,8%, в т.ч. удельный вес посевов мягкой пшеницы сократился на 9,4%, а доля посевных площадей твердой пшеницы возросла на 1,5%, ячменя – на 3%, овса – на 2,2%. Удельный вес посевов масличных культур возрос на 2,3% в результате увеличения доли посевов рапса и составил 3,6%. Кормовые культуры занимают 10% посевов. Доля посевных площадей под картофель и овощи находится на уровне 0,4 и 0,25%, соответственно. Доля площади паров - 27,3%.

9. В целях совершенствования экономических отношений между участниками зернового рынка целесообразно направить усилия на формирование организованных каналов сбыта зерна: в Костанайской области необходимо стимулировать развитие оптовых рынков сельскохозяйственной продукции путем выделения бюджетных средств на формирование их уставного капитала; возродить биржевую торговлю зерном, что позволит повысить прозрачность сделок, информировать участников рынка о ценах и спросе на зерно, совершенствовать форвардные контракты, что важно для предварительного финансирования зернового производства, а также осуществлять фьючерсные сделки; открытие электронных торговых площадок зерном.

10. Большая роль в регулировании экономических отно­шений на зерновом рынке принадлежит самим его участникам, в наибольшей степени она может реализовываться через их интеграцию, развитие кластеров. Применительно к условиям Костанайской области был разработан и обоснован зерновой кластер, в состав которого должны войти такие группы участников кластера, как зернопроизводящие и зерноперерабатывающие предприятия, предприятия инфраструктуры, научные и образовательные учреждения, общественные организации и государственные органы. Целесообразность создания зернового кластера в условиях области была подтверждена результатами проведенного экспертного опроса, результаты которого показали, что 75% специалистов высказались положительно по этому поводу и объясняют это рядом причин: выгодное географическое положение, высокий удельный вес области в структуре экспорта зерна и продуктов его переработки, близость к внешним рынкам сбыта продуктов зернопереработки, развитая сеть железнодорожных путей и автомобильных дорог. Кластерная модель развития зернового рынка позволит обеспечить взаимосвязанное развитие все участников, эффективно реализовать потенциальные возможности Костанайской области. Но, при этом необходима экономическая и организационная поддержка со стороны государства.


^ Список опубликованных работ по теме диссертации

1. Экспорт казахстанского зерна: проблемы и перспективы // Вестник науки Костанайского государственного университета им. А. Байтурсынова. Серия экономических наук. – 2002. – №5-3. – С. 35-39. – 0,25 п.л.
   
2. О состоянии зернового хозяйства Казахстана // Материалы Республиканской конференции «Региональные проблемы интеграционных процессов в условиях рыночной экономики». – Костанай, 2003. – С. 112-115 . – 0,19 п.л.
   
3. К вопросу о формировании зернового рынка как экономической системы // Политика экономического роста Республики Казахстан: теория и практика реализации: Материалы республиканской научно - практической конференции. – Караганда:  Изд-во КарГУ, 2003. – С.20-23. – 0,22 п.л. (в соавторстве).
   
4. Некоторые аспекты государственного регулирования рынка зерна Казахстана // Молодежь и актуальные проблемы современного мира: Материалы II региональной научно - практической конференции молодых исследователей. – Караганда:  Изд-во КарГУ, 2003. – С. 183-185. – 0,13 п.л.
   
5. Рынок зерна: сущность и характерные признаки функционирования // Вестник науки Казахского аграрного университета им. С.Сейфуллина. Том IV. Журнал №4, 2004. – С.127-132. – 0,31 п.л.
   
6. Некоторые вопросы государственного регулирования сельского хозяйства // Региональные проблемы интеграционных процессов в условиях рыночной экономики: Материалы республиканской конференции. – Костанай, 2005. – С. 38-42. – 0,25 п.л.
   
7. Процесс управления маркетингом и его взаимосвязь со стратегией предприятия // Сборник докладов региональной научно-практической конференции «10-летие Конституции: перспективы социально-политического и промышленного развития независимого Казахстана». – Рудный: Рудненский индустриальный институт. – 2005. - С. 268-271. – 0,17 п.л.
   
8. К вопросу о кластерном развитии экономики // Актуальные проблемы общества в контексте научных исследований молодых ученых: Материалы международной научно-практической конференции молодых ученых. – Астана: Ассоциация молодых ученых Казахстана, 2006. – С. 64-67. – 0,19 п.л.
   
9. Эффективность использования ресурсов в зерновом производстве // Проблемы агрорынка. – 2007. - №1(январь-март). – С. 63-66 (в соавторстве). – 0,25 п.л.
   
10. Стратегия развития: теоретические аспекты // АльПари. – 2007. - №2. – С. 55-57. - 0,16 п.л.
    
11. Регулирование рынка зерна: зарубежный опыт // АльПари. – 2008. - №1-2. С. 91-96. – 0,31 п.л.
    
12. Развитие зернового производства Костанайской области // Проблемы агрорынка. – 2008. - №2 (апрель-июнь). - С.60-63. – 0,44 п.л.
    
13. Характеристика зернового производства в Северном Казахстане // «Конкурентоспособный Казахстан: проблемы и решения»: материалы международной научно-практической конференции, посвященной 15-летию Кокшетауского университета. – Кокшетау, 2008. – С. 41-46. – 0,31 п.л.(в соавторстве)
    
14. О стратегии развития рынка зерна // Материалы международной конференции «Высокие технологии и инновации в образовании, науке и производстве», посвященной 30-летию факультета экономики и финансов и 25-летию кафедры экономической кибернетики КГУ им. А. Байтурсынова. – Костанай: Печатный двор, 2008. – С. 308-311. – 0,19 п.л.
    

Түйін


Баранова Наталья Аркадьевна


Солтүстік Қазақстанда астық нарығының даму стратегиясын қалыптастыру (Қостанай облысының мысалында)


Мамандығы: 08.00.05 – халық шаруашылығын басқару және экономика (ауыл шаруашылық)


Диссертациялық зерттеудің мақсаты және есептері. Аймақтық ерекшеліктерінің қызмет етуінің есебімен астық нарығын дамытудың стратегиялық бағыттарын өңдеу және ғылыми негіздеу диссертациялық жұмыстың мақсаты болып табылады.

Қойылған мақсатқа жету үшін жұмыста келесі есептердің шешілуі қарастырылады:

- астық нарығының қызмет етуінің теориялық негіздерін оқу және айқындау;

- астық нарығының даму стратегиясын өңдеу жолдарын жалпылау және

зерттеу;

- Солтүстік Қазақстанда және Қостанай облысында астық нарығының қазіргі

жағдайын талдау;

- астық нарығының даму стратегиясын негіздеу;

- Солтүстік Қазақстанның астық нарығын мемлекеттік реттеудің келешекті

бағыттарын анықтау;

- астық нарығының қатысушыларының экономикалық қарым – қатынастарын

жетілдіру бойынша ұсыныстарын жасау;

- Қостанай облысы бойынша астықтық кластердің сызбасын өңдеу.

^ Зерттеу объектісі ретінде астық нарығының даму тенденциялары және қызмет ету заңдылықтары болып табылады.

Зерттеу пәні ретінде Солтүстік Қазақстанның ауыл шаруашылығында нарықтық қатынастарды әрі қарай жетілдірудің шарттарында астық нарығын дамыту стратегиясын өңдеудің экономикалық мәселелері болып табылады.

^ Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі ретінде зерттелетін мәселе бойынша отандық және шетелдік ғылымның өкілдерінің еңбектері, Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарының заңнамалық және нормативті актілері қызмет етті.

Ақпарат көздері ретінде Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылық Министрлігінің, Қостанай облысының ауыл шаруашылық Басқармасының, статистика бойынша Қазақстан Республикасының Агенствасының, Қостанай облысының статистика Басқармасының материалдары, анықтамалық – нормативтік ақпарат және жеке байқаудың нәтижелері болып табылды.

Диссертациялық жұмыста зерттеудің экономика – математикалық, экономика – статистикалық, графикалық, монографиялық, абстрактылы – ойлау әдістері қолданылды.

^ Зерттеудің ғылыми жаңашылығы келесіде болып отыр:

• астық нарығының дамуының және қызмет етуінің ұйымдастырулық – экономикалық негіздері анықталды және жинақталды;
  
• астық нарығының даму стратегиясына авторлық анықтама берілді, астық нарығын дамыту стратегиясын қалыптастырудың теориялық негіздері дамытылды;
  
• Қостанай облысында астық нарығының даму тенденциялары және заңдылықтары айқындалды, әртүрлі факторлардың әсерінен астық өндірісінің көлемінің тәуелділігі орнатылды;
  
• аймақтық және варианттық тәсілдерді сәйкестендірудің негізінде астық өндірісін стратегиялық жоспарлаудың әдістемесі ұсынылды;
  
• Солтүстік Қазақстанның астық нарығының мемлекеттік реттеуін жетілдіруінің негізгі келешекті бағыттары бағалаудың индикаторларының есебімен айқындалды;
  
• астық нарығының қатысушыларының экономикалық қарым – қатынастарын жетілдіру бойынша шаралар ұсынылды;
  
• Қостанай облысының шарттары үшін астық кластерінің сызбасы ұсынылды.
  

^ Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы диссертациялық жұмыстағы тәжірибелік ұсыныстары мен теориялық қорытындылары аймақтық аграрлы саясаттың субъектілерімен, ірі тұтынушыларымен ауылшаруашылық тауар өндірушілермен шешім қабылдау кезінде қолданыла алуында болып отыр, себебі, олар астық нарығын реттеуіне және стратегиялық дамытуына әсер ете алады.

Қостанай облысында астық кластерін қалыптастыру бойынша, стратегиялық жоспарлау бойынша ізденушінің жасаған ұсыныстары ауылшаруашылық Басқармасы арқылы қолданылу мүмкін.

Астық нарығының дамуын мемлекеттік реттеуін жетілдіру бойынша және қатысушылардың экономикалық қарым – қатынастары бойынша ұсыныстары ауылшаруашылық өндірістің тиімділігін арттыруға көмектесу керек.

Ғылыми ережелері аграрлы экономиканың бір қатар мәселелерін және нақты ауылшаруашылық нарықтарды оқу кезінде аграрлы профильдегі жоғары оқу орындарының оқу процестерінің әдістемелік қамтамасыз етілуінің нұсқасы ретінде қызмет ету мүмкін.

^ Зерттеу нәтижелерінің апробациясы.

Диссертациялық жұмыстың негізгі ережелері халықаралық, республикалық және аймақтық конференцияарда қарастырылған. Диссертацияның тақырыбы бойынша 3,37 б.б. жалпы көлеміндегі 14 мақала басылып шығарылған, соның ішінде 5 мақала ҚР ғылым және білім беру Министрлігінің ғылым және білім ортасындағы бақылау бойынша Комитетімен ұсынылған басылымдарында шықты.

Диссертациялық жұмыстың жеке жағдайлары Қостанай облысының ауылшаруашылық Басқармасымен енгізілуіне қабылданған.





Summary


Baranova Natalya Arkadyevna


Formation of the strategy of the grain market development in Northern Kazakhstan (by the example of Kostanay region)


Speciality: 08.00.05 – Economics and Management (Agriculture)


The aim and the tasks of the reseach. The aim of the dissertation work is elaborated and scientific validity of strategic tendencies of the grain market development with consideration for the regional peculiarities of its functioning.

The solution of the following problem is called for the purpose in hand:

• to study and make more exact the theoretical fundamentals of grain market functioning;
  
• to research and generalize the approaches to the elaboration of the grain market strategy;
  
• to analyze the current state of grain in Northern Kazakhstan and of Kostanay region;
  
• to substantiate the strategy of grain market development;
  
• to determine the priority lines of the state grain market regulation in Northern Kazakhstan;
  
• to elaborated recommendations on the improvement of mutual economic relations of grain market participants;
  
• to develop the scheme of the grain cluster for the Kostanay region.
  

The object of the research is functioning regularity and the tendencies of grain market development.

^ The subject of the research is the economic problems of the elaboration of grain market development strategy in the conditions of further improvement of market relations in agriculture of Northern Kazakhstan.

Theoretical and methodological bases of research are scientific works of representatives of native and foreign economic science on the law regulation Acts of Republic of Kazakhstan.

The information sources are the materials of RK Ministry of Agriculture, the Agricultural Department of the Kostanay region, the official data of the RK National Statistics Agency and of the Statistic Department of the Kostanay region, reference and normative information and the results of the personal observations.

The abstract and logical, monographic, graphic, economic and statistic, economic and mathematical research methods have been used the dissertation work.

The scientific novelty is the following:

• organizational and economic principles of grain market functioning and development have been studied and exacted;
  
• theoretical principles of the formation of the grain market development strategy have been elaborated and the author’s definition of the grain market development strategy has been given;
  
• natural development and the tendencies of grain market development in Kostanay region have been revealed, the dependence of grain product volume on different factors has been stated;
  
• methods of strategical grain production planning on the base of the variant approach in combination with the zone one have suggested the prediction balance of the grain production and use the Kostanay region has been worked out;
  
• the basic priority tendencies of improvement of the state grain market regulation in Northern Kazakhstan with consideration for the evolution indicator have been revealed;
  
• measure on improvement of the economic relations of the grain market participants have been recommended;
  
• the scheme of the grain cluster for Kostanay region conditions has been designed.
  

^ The practical importance of the research consist the use of the theoretical and practical recommendations of the dissertations work by agricultural producers, big consumers and regional agricultural subjects in market decisions promoting the strategic development and grain market regulation.

The recommendations on strategic planning, on the grain cluster formation in the Kostanay region developed by the author can be used by Agricultural Department.

The recommendations on the improvement of the state control of grain market development and economic relations participants are to serve to further improvement of economic efficiency of agricultural production.

The scientific propositions of the research work can be used in the teaching process of the higher educational institutions of agricultural type in studies a number of problems of agricultural economics and agricultural particularly.

The approbation of the dissertation work were published and reported at the international, republican and region conferences, 14 scientific articles in total volume of 3,37 p.p. have been published on the subject of the research work. Five of them are in the publications recommended by the Control Committee in sphere of science and education of Ministry of Education and Science.

Some (separate) principle propositions of the dissertation work are introduced into the production process by the Agricultural Department of the Kostanay region.

Сдано в набор 29.05.2009 Формат 60×84 1/16 Усл. печ. л. 1,5

Подписано в печать 29.05.2009 Заказ № ???? Тираж 100 экз.

Типография Костанайского государственного университета им. А.Байтурсынова, 2009 г.


110000 г. Костанай, ул. Байтурсынова, 47, тел. 511119