Вклад М. Лютера в обогащение словарно-фразеологического и паремиологического фонда современного немецкого языка >10. 02. 22 языки народов зарубежных стран (немецкий язык)

Вид материала

Автореферат

Содержание Перспективными направлениями дальнейших научных исследований Мартин Лютердің қазіргі неміс тілінің фразеологиялық және паремиологиялық сөздік қорының дамуына қосқан үлесі. Зерттеу жұмысының нысаны. Зерттеу жұмысының негізгі әдістері Зерттеу мақсаты. Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы. Martin Luther’s contribution to the development of modern German lexico-phraseological and paremeological vocabulary stock The object of the dissertation The main methods of the thesis The scientific novelty of the work The theoretical significance The practical value of the thesis

Подобный материал:

• Лексические категории и их стилистические особенности в творчестве лоика шерали 10., 447.33kb.
• Временные формы глагола изъявительного наклонения таджикского языка и их способы передачи, 414.39kb.
• Структурно-грамматическая характеристика диалектной фразеологии (на материале дарвазского, 749.15kb.
• Примерные вопросы и программа для подготовки к вступительному экзамену в аспирантуру, 66.07kb.
• Лексические и стилистические особенности поэзии Накибхона Туграла 10. 02. 22 языки, 657.25kb.
• Выражение семантики множественности в романе «фирдоуси» сотима улугзода 10. 02., 1348.89kb.
• Литература народов Российской Федерации (с указанием конкретной литературы), 3951.9kb.
• Ёрамо Тиллохоновна Лексико-грамматические особенности шугнанских пословиц и поговорок, 1362.05kb.
• Программа для поступающих в магистратуру по специальности 1-21 80 03 «Германские языки, 406.22kb.
• Кругозор, 312.98kb.

Заключение


В заключении изложены результаты исследования, формулируются основные выводы.

1. При рассмотрении языка как антропологического феномена представляется неделимой триада язык-личность-культура. На основании анализа элементов языка и речи можно получить представление о носителях данного языка, об их условиях и образе жизни, об их материальных и духовных ценностях, традициях, т.е. об их культуре. С изменением культуры модифицируется и язык.
   
2. Взаимодействие и взаимовлияние языка, личности и культуры явственно отражает понятие «национальная языковая личность». Для немецкого народа такой личностью, бесспорно, является М. Лютер (1483-1546) – реформатор церкви и языка, переводчик Библии на немецкий язык, просветитель. Он жил и творил в переломный для Германии исторический период, когда формировались предпосылки для становления немецкой национальности и языка.
   

Своей деятельностью М. Лютер не только в большой степени поспособствовал становлению немецкого национального языка, но и во многом повлиял на переоценку ценностей, переосмысление людьми их отношения к церкви, к религии, нравственным нормам. Благодаря своему выдающемуся языкотворческому таланту, гуманистическим взглядам, неоспоримому авторитету, а также вследствие своей обращённости к народу и своего стремления к народности языка М. Лютер обогатил немецкий язык, прежде всего, в плане его выразительных средств и, таким образом, внёс свой весомый вклад в культуру немецкого народа.

3. Язык – живой организм, который подвержен постоянным изменениям с учётом возникающих, трансформирующихся, а также зачастую со временем исчезающих явлений действительности. При этом наиболее гибким и подвижным является словарно-фразеологический и паремиологический фонд языка. Инновациями обогащается словарный фонд (расширение семантики уже существующих слов, производство новых слов, заимствования из других языков и диалектов), фразеологический фонд (сочетания различных типов непредикативного характера), паремиологический фонд (речевые штампы предикативного типа в виде предложений или комплекса предложений). Данные процессы зачастую протекают безотносительно отдельной личности, и авторов новшеств невозможно установить.
   
4. Анализируя труды М.Лютера, основной заслугой которого является перевод Библии, можно сделать вывод, что многие крылатые слова М. Лютера нашли своё широкое распространение в речи, и, несмотря на длительный срок существования, до сих пор не утратили своей актуальности.
   

На основании трудов М. Лютера, его перевода Библии, а также лексикографических справочников было установлено, что, благодаря М. Лютеру, в словарно-фразеологическом и паремиологическом фонде современного немецкого языка присутствует 295 единиц; из них 77 слов, 96 фразеологизмов, 122 паремиологизма.

5. Рассмотрение особенностей лексических неологизмов М. Лютера показало, что большинство из них – сложные слова (например, Lästermaul, Weltmann и др.), также можно выделить производные слова (например, Ausbeute, ausposaunen и др.), заимствования (например, Tohuwabohu, Manna и др.) и семантические образования.
   
6. Семантический анализ слов и фразеосочетаний позволил выделить следующие классы: 1) cлова и фразеосочетания, определяющие физическое или душевное состояние человека, его чувства и мысли; 2) cлова и фразеосочетания, характеризующие манеру поведения человека, его действия в определённых ситуациях, поступки; 3) cлова и фразеосочетания, выражающие отношение к другим людям; 4) cлова и фразеосочетания, характеризующие образ жизни человека, его отношение к делу; 5) cлова и фразеосочетания с разнородной семантикой.
   

Семантический анализ паремиологизмов позволил выделить следующие классы: 1) паремиологизмы, включающие повеления и запреты относительно нравственных канонов религиозной жизни; 2) паремиологизмы, отражающие нравственные начала общественной жизни; 3) паремиологизмы, отражающие нравственные качества человека; 4) паремиологизмы, отражающие отношения между людьми; 5) паремиологизмы с разнородной семантикой.

7. Актуальность и широкая употребительность слов, фразеологизмов и

паремиологизмов от М. Лютера в современной немецкой речи, например, в современной прессе и в речи этнических немцев современной Германии, во многом объясняется высокими качественными характеристиками данных единиц, которые являются исключительно яркими, выразительными, экспрессивными. Но, самое главное, они соприкасаются с бытовой сферой жизни человека, отражают ситуации повседневной жизни, знакомые каждому; в большинстве своём они ориентированы на человека, его состояние, характер, поступки, взаимоотношения и т. д. Такая тематика остаётся важной и неизменной, несмотря на все изменения социальных, политических, экономических и других условий. С этим связано то, что значительное количество неологизмов М. Лютера употребляется в современной речи в своём первоначальном значении (например, ausposaunen, sein Kreuz tragen и др.).

8. Однако для ряда слов и фразеосочетаний всё же характерно либо полное изменение значения (например, Weltmann, anderweit, schlecht und recht и др.), либо приобретение дополнительного переносного значения (например, mit Blindheit geschlagen, in den letzten Zügen liegen и др.). Что касается паремиологизмов, то часть из них употребляется сегодня с ироническим оттенком, не свойственным им ранее. В основном это пословицы, которые касаются религиозных заповедей, например, Wer´s glaubt, wird selig; Der Mensch lebt nicht vom Brot allein и др. Возможно, это связано с тем, что в современной жизни изменилась степень влияния религии на человека и его к ней отношение.

Надо отметить, что десемантизация многих языковых единиц тематически произошла, главным образом, в направлении современной бытовой, повседневной жизни. Этим можно объяснить тот факт, что они сохранились в языке, хотя и утратили своё первоначальное значение.

9. Есть все основания утверждать, что неологизмы М. Лютера прочно вошли в основной словарный фонд немецкого литературного языка, несмотря на социальные, религиозные, экономические и политические изменения в жизни людей.

Перспективными направлениями дальнейших научных исследований, на наш взгляд, могут стать следующие проблемы:

1. Изучение роли знаковой личности в языковом изменении в других этнических группах (национальных языках).
   
2. Исследование исчезнувших лютеризмов с более глубоким обоснованием их потери, а также более конкретных причин изменения семантики сохранившихся явлений языка и речи.
   
3. Изучение роли религии духовной жизни этноса на основе языковых фактов.
   

Список использованных источников

1. Luther Martin. Sämmtliche Schriften in 22 Bänden. – St. Louis, Mo: Concordia Publishing House, 1892. – Band 8. – 1925 с.
   
2. Die Bibel oder die ganze heilige Schrift des Alten und Neuen Testaments nach der deutschen Übersetzung D. Martin Luthers. – Stuttgart, 0.J.. – 297 S.
   
3. Библия. – М., 2001. – 1312 с.
   
4. Верещагин Е.М., Костомаров В.Г. Язык и культура. – М.,1973. – 230 с.
   
5. Гухман М.М. От языка немецкой народности к немецкому национальному языку. – М., 1959. – 203 c.
   
6. Luther Martin. Sendbrief vom Dolmetschen (herausgegeben von Bischoff K.). – Halle, 1957. – 57 c.
   
7. Карлинский А.Е. В. Гумбольдт – основоположник антропоцентрической
   

парадигмы в языкознании // Вестник КазУМОиМЯ. – Алматы, 2006. – №1. – С. 95-110 .

8. Хроленко А.Т. Основы лингвокультурологии. – М., 2005. – 180 c.
   
9. Карлинский А.Е. Структура современной лингвистики // Избранные труды по теории языка и лингводидактике. – Алматы, 2006. – С. 103-112.
   
10. Карлинский А.Е. Место паремиологии в науке о языке // Вестник КазУМОиМЯ им. Абылай хана. – Алматы, 2005. – №3. – С. 26-48.
    
11. Карлинский А.Е. Фразеология как наука о сочетаемости лексем//Вестник КазУМОиМЯ. – Алматы, 2004. – №3. – С. 108-122.
    
12. Schulze G. Pfeffernüsse. Aus den Werken von Martin Luther. – Berlin, 1982. – 112 S.
    

Список опубликованных работ по теме диссертации

1. Вклад М. Лютера в обогащение словарно-фразеологического и паремиологического фонда современного немецкого языка // Мышление. Язык. Лингводидактика: Материалы межвузовской научно-практической конференции, посвящённой 75-летию со дня рождения проф. Н. М. Курманбаева. – Алматы, 2000. – С. 355-360.
   
2. Вклад М. Лютера в обогащение паремиологического состава современного немецкого языка // Мир языка: Материалы второй международной научно-теоретической конференции, посвящённой 80-летию проф. М.М. Копыленко. – Алматы, 2001. – С. 129-133.
   
3. Язык и личность // Русский язык в социально-культурном пространстве 21в.: Международная конференция. - Алматы, 2001. - С.62.
   
4. Из жизни слов и словосочетаний // Актуальные проблемы лингвистики и методики преподавания иностранных языков: Материалы международной научно-практической конференции. – Алматы, 2001. – С. 300-302.
   
5. Динамические аспекты фразеологии (на материале библеизмов) // Мир языка: Материалы международной научно-практической конференции. – Алматы, 2002. – С. 259-262.
   
6. Роль паремиологизмов библейского происхождения в процессе межкультурной коммуникации // Современный мир: доминирующие стратегии развития (Материалы международной конференции). – Алматы, 2007. – С. 119 -1124.
   
7. Особенности языковой личности // Вестник КазНПУ им. Абая. – Алматы, 2007. – №3 (21). – С.57-60.
   
8. Язык-культура-личность // Вестник Университета «Кайнар». –Алматы, 2007. – №3/2 (56). – С. 90-94.
   
9. Роль библеизмов в процессе межкультурной коммуникации» // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби. – Алматы, 2007. – №6 (105). – С. 172-173.
   

TYЙIН


10.02.22 – шетел халықтарының тілдері (неміс тілі) мамандығы бойынша филология ғылымдарының кандидаты ғылымы дәрежесiн алу үшін дайындалған диссертация


Поцелуева Юлия Евгеньевна


Мартин Лютердің қазіргі неміс тілінің фразеологиялық және паремиологиялық сөздік қорының дамуына қосқан үлесі.


Қазіргі лингвистикада тіл-тұлға-мәдениет сияқты құбылыстардың бір- бірімен өзара байланыстылығы жайлы дерек дау тудырмайды.

Бұл диссертация неміс ұлттық тілінің және мәдениетінің жан-жақты дамып, толығып баюына белгілі бір тұлғаның қосқан үлесіне қатысты мәселеге арналады. Неміс халқы үшін осындай тұлғалардың бірі Мартин Лютер (1483-1546) болып табылады.

Мартин Лютер есімі тарихта тек шіркеу реформаторы ғана емес, сонымен қатар тіл реформаторы ретінде де қалды. М. Лютердің Киелі Кітапты неміс тіліне жасаған аудармасы неміс ұлттық тілінің нормаларының негізін сала отырып, әртүрлі диалектілік айырмашылықтарды және жазба тілі мен ауызекі тілдің арасындағы кереғарлықтарды жоюға мүмкіндік берді.

Өзінің тілдік шығармашылық дарынының, адамгершілік көзқарастарының, беделінің, сонымен бірге халыққа деген берілгендігі мен өз ұлтының, тілінің жанашыры ретінде Мартин Лютер неміс тілінің суреттеу құралдарымен баюына аса зор үлес қосты. Мартин Лютердің еңбектерін сараптай келе, оның көптеген қанатты сөздері тілдегі кең қолданыстарын тапқан және олар қазіргі уақытта да өз маңыздылығын жоғалтпаған деген қорытынды жасауға болады.

Зерттеу жұмысының нысаны. Тілдің антропоцентристік және мәдени парадигмасындағы тілдің суреттеу құралдарын байыту жолдарын зерттеу болып табылады.

Зерттеудің пәні. Мартин Лютер арқасында байыған неміс тілінің лексикалық-фразеологиялық және паремиологиялық сөздік қоры.

Зерттеу жұмысының негізгі әдістері болып тілдік факторлардың бақылау және суреттеу әдісі, салыстырмалы әдіс және салғастырмалы-салыстырмалы әдіс табылады. (Мысалы, тілдік бірліктердің семантикалық және мәдени талдауы арқылы).

Зерттеу мақсаты. Мартин Лютердің қазіргі неміс тілінің лексикалық-фразеологиялық және паремиологиялық сөздік қорын дамытудағы алатын орны.

Қойылған мақсаттарға жету үшін белгілі бір міндеттер орындалуы қажет:

1. Мартин Лютердің еңбектерінің (Киелі кітап аудармасы, отырыстарда айтылатын сөздер және басқа да басылымдар) негізінде қазіргі неміс тілінде кең қолданыста жүрген лексикалық-фразеологиялық және паремиологиялық сөздік қорын таңдау;

2. Мартин Лютердің жасаған неологизмдер классификациясын, олардың семантикалық және құрылымдық суреттемесін беру;

3. Диахрония және синхрония арқылы тілдегі лексикалық-фразеологиялық және паремиологиялық бірліктердің қызметін зерттеу;

4. Лютеризмдердің семантикалық құрылымындағы тілдік-мәдени құрамдас бөліктерін анықтау;

5. Ұлттың әдеби тілінің қалыптасуы мен дамуында маңызды тұлғаның алатын орнын айқындау;

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. «Тіл және тұлға» мәселесінің соңғы уақытта жан-жақты зерттеліп жатқанына қарамастан, ұлттық тілдің лексикалық-фразеологиялық және паремиологиялық сөздік қорының дамуына белгілі бір тұлғаның қосқан үлесіне қатысты еңбектер әлі күнге дейін сирек кездеседі.

Неміс әдебиетінде лютеризмдер зерттелгенімен, олар әртүрлі анықтама кітаптарында шашырап, жинақталмаған. Сонымен қатар, олар тек автордың теологиялық және пәлсапалық көзқарасы тұрғысынан қарастырылған. Дегенмен, жаңа лингвистикалық жетістіктер позициясынан жасалған егжей-тегжейлі типологиялық талдаулар жоқтың қасы.

Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Шамаланған нәтижелер белгілі-бір тұлғаның ұлттық тілдің дамуы мен баюына қосқан үлесін зерттеудегі теориялық негіздерді тереңдетеді, сонымен бірге фразеология және паремиология аумағындағы бар зерттеулерді жалғастырады. (Пәні мен айырмашылықтарды анықтау).

Зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы. Зерттеу материалдары неміс тілі тарихы пәні бойынша лекция және семинар сабақтарында, неміс тілінің ауызша және жазбаша сөйлеу практикалық сабақтарында, екі-тілдік (неміс-орыс) лексикография пәнінде қолданыла алады.

Диссертация кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

Бірінші бөлім тілдік тұлға және мәдениет ұғымдарына арналған, Мартин Лютер тұлғасы неміс тарихы мен тілі бойынша таныстырылып, зерттеудің бастапқы ұғымдарына анықтамалар берілген.

Екінші бөлімде қарастыратын мәселеміз тілдің номинативті бірліктері, яғни атаулар мен фразеологиялық бірліктердің әртүрлі формалары.

Паремиологизмдердің, яғни өмір жағдайларында қолданылатын предикативті типтік сөздік қордың семантикалық және мәдени талдауы үшінші бөлімде қарастырылады.

Лютеризмдер талдауы (77 сөз, 96 фразеологиялық бірлік, 122 паремиологизм) қазіргі таңда қолданыстағы сөздердің көпшілігі олардың алғашқы мағынасында қолданылатындығын көрсетеді. Бұл көбінесе осы бірліктердің жоғары сапалық қасиеттерімен түсіндіріледі деген қорытынды жасауға болады. Олар адамдардың күнделікті өмір-тіршілігімен байланысып, күнделікті өмірге тән жағдайларды көрсетеді. Көп жағдайларда олар адамға, оның жағдайына бағытталған. Адамдардың өмірлерінде орын алған әлеуметтік, экономикалық және саяси өзгерістеріне қарамастан уақыт өте келе осы тақырып маңыздылығын жоймайды. Дегенмен, кейбір лютеризмдер өзгерістерге ұшыраған. Кейбіреулері қосымша және ауыспалы мағынаға ие болса, көптеген паремиологизмдер өздерінің алғашқыдағы мағынасына тән емес мысқыл рең береді.

Кейбір сөздер мен фразеологиялық бірліктер өз семантикасында толықтай өзгерістерге ұшыраған. Осы бірліктердің қайта семантизацияға ұшырауы қазіргі күнделікті өмір бағытында орын алғандығын атап өту жөн. Олар өздерінің алғашқы мағыналарын жоғалтқанмен тілде өз қолданыстарын әлі де табуда.

Қорытынды бөлімде зерттеу жұмысының негізгі нәтижелері мен оның перспективасы көрсетілген.


SUMMARY

of the thesis submitted for conferring the scholary degree Candidate of Philological Sciences Specialization

10.02.22 – Languages of Foreign Nations (the German language)


Potseluyeva Yuliya Evgenjevna


Martin Luther’s contribution to the development of modern German lexico-phraseological and paremeological vocabulary stock

The fact that such phenomena as language-individual-culture are related is unquestionable in modern linguistics.

The dissertation is dedicated to the problem of contribution of a linguistic personality, Martin Luther (1483-1546) to the formation and enrichment of the German national language, as well as German culture.

Martin Luther went down in history not only as church reformer, but also as language reformer. Due to the German translation of the Bible made by him, Martin Luther was able to lay the foundation of norms of the German national language, to eliminate numerous dialectal differences, contradictions between spoken and written language as well. Due to his prominent language-creating talent, humanist views, irrefutable authority, and also in consequence of his dedication to his nation and his aspirations for the national character of the language, Martin Luther enriched the German language, mainly in terms of his expressive means. Analyzing the works of Martin Luther it can be concluded that most of the popular expressions of Martin Luther have widely been used in speech and in spite of the long term of their existence up until now they have not lost their weight.

The object of the dissertation is to study the ways of enriching the expressive means of language in anthropocentric and culturological language paradigm.

The subject of the research is lexico-phraseological and paroemiological stock of the German language enriched thanks to Martin Luther.

The main methods of the thesis are method of observation and description of language facts, comparative method and comparative-contrastive method (for example, in semantic and culturological analysis of language units).

The aim of the research is defining the role of Martin Luther in the enrichment of lexico-phraseological and paroemiological stock of the modern German language.

To reach these aims the following tasks need to be accomplished:

1. To select lexico-phraseological and paroemiological stock widely used in the modern German language thanks to Martin Luther on the basis of his works (Bible translation, table-speeches and other publications);
   
2. To give a classification of neologisms of Martin Luther, their semantic and structural description;
   
3. To trace the functioning of these lexico-phraseological and paroemiological units in the German language and speech through synchrony and diachrony;
   
4. To define linguo-culturological component in the semantic structure of
   

lutherisms;

5. To define the role of an important person in his influence on the formation and development of the literary language of the nation.
   

The scientific novelty of the work is defined by the fact that even though the issue of ‘language and individual’ has comprehensively been investigated lately, works where contribution of a particular individual to the enrichment of lexico-phraseological and paroemiological stock of the national language are still rare.

Although lutherisms have been studied in German literature they haven’t been accumulated. Consequently, they are found in different reference books, and have mainly been considered from theological and philosophical views of the author. However, a thorough typological analysis from a position of new linguistic achievements (phraseology, paroemiology etc.) doesn’t exist yet.

The theoretical significance of the work is that supposed results will deepen the theoretical basis of studies of a particular individual’s contribution to the development and enrichment of a national language, and it will continue existing researches in the sphere of phraseology and paroemiology (determination of their subject and differences).

The practical value of the thesis is conditioned by the fact that the materials of the investigation can be used in lectures and seminars on German language history, in practical spoken and written German classes, as well as in practical bilingual lexicography (German-Russian).

The dissertation consists of an introduction, three parts, a conclusion, a list of bibliography and an appendix.

The first part of the work is devoted to the notion of linguistic personality and culture, the identity of Martin Luther is presented in the light of the German history and language, definitions of initial notions of the research is given.

We investigate nominative units of the language in the second part under which we understand the words of various forms of nominations and phraseological units.

The third part is about semantic and culturological analysis of paroemiologies i.e. speech stock phrase of predicative type used by a speaker in typical life situations.

The analysis of lutherisms (77 words, 96 phraseological units and 122 paroemiologisms) shows that the majority is used today in its primary meaning.

It is explained by high quality characteristics of these units, and that practically all of them according to their semantics are people-oriented, reflect daily life situations known to everybody. This theme remains important and invariable in the course of time despite the social, economic and political changes and other conditions. Nevertheless some lutherisms have faced some transformations. The part of them got extra and figurative meaning. Today many paroemiologisms are used with ironic shade of meaning which are unusual to their initial meaning.

Some words and phraseological units ‘experienced’ complete change in semantics. It should be noted that recemantization of these units occurred mainly in the direction of modern everyday life. It explains the fact that they have remained in the language though they have lost their primary meaning.

In the conclusion the main results of the research and its prospects are represented.