Эконометрические модели прогнозирования добычи и реализации нефти и газа в Республике Казахстан 08. 00. 13 Математические и инструментальные методы экономики

Вид материала

Автореферат

Содержание Зерттеу тақырыбының өзектілігі Зерттеу пәні. Зерттеу нысаны. Диссертациялық жұмыстың теориялық және әдістемелік негіздерін Диссертациялық зерттеу нәтижелерінің ғылыми жаңалығы. Енгізу дәрежесі. Зерттеу нәтижелерінің мақұлдануы. Жұмыстың ғылыми – тәжірибелік мәні. SUMMARY Madiyarova Kuralay Zeinollaevna The subject of the research The object of the research The theoretical and methodological basis of the research Scientific novelty of the study Scientific and practical significance

Подобный материал:

• Экономико-математические модели анализа и прогнозирования Конъюнктуры регионального, 259.88kb.
• Многоуровневые модели зависимости экономического роста от инвестиций: эконометрический, 321.8kb.
• Рабочая программа дисциплины «экономико-математические методы и модели», 129.59kb.
• Программа вступительного экзамена по специальности 08. 00. 13 «Математические и инструментальные, 555.96kb.
• Реферата по специальности 08. 00. 13 «Математические и инструментальные методы экономики», 141.02kb.
• Рефератов по специальности 08. 00. 13 «Математические и инструментальные методы экономики», 114.15kb.
• Инструментарий анализа качества ассортимента и оценки рейтингов товаров предприятий, 286.28kb.
• Пути решения основных проблем механизированной добычи нефти, 250.55kb.
• Математические модели и методы прогнозирования экономических процессов в наукоемких, 112.55kb.
• Геохимические методы поисков месторождений нефти и газа содержание учебной дисциплины, 74.47kb.

ЗАКЛЮЧЕНИЕ

По результатам диссертационного исследования можно сделать следующие выводы, практические рекомендации и предложения, касающиеся моделирования прогнозирования добычи и реализации нефти и газа в Казахстане суть которых сводится к следующему:

1. Анализ мировых запасов, производства и потребление нефти сырой позволяют сделать вывод, что доказанных мировых ресурсов хватит примерно на 20-30 лет при условии, что потребление нефти сырой не будет увеличиваться за эти годы, так как скорость истощения источников в прямой зависимости от объемов потребления. Поэтому необходимо решать задачи рационального использования углеводородных ресурсов для реализации проблем энергосбережения, а также вести активный поиск альтернативных источников энергии. Особое место в управлении развитием нефтегазодобывающей отрасли должно занимать использование статистических и эконометрических методов, позволяющих характеризовать количественную взаимосвязь основных экономических показателей и определять их прогноз на перспективу.

2. В период подъема экономики и роста цен на нефть сырую и газ природный развитие нефтегазодобывающей отрасли происходило по стратегии роста. Общемировой финансовый кризис, оказывающий влияние на все сферы деятельности, способствовал наблюдаемому снижению темпов добычи нефти сырой и газа природного, но не повлиял на выполнение индикативного отраслевого плана республики. Анализ текущей экономической ситуации в Республике Казахстане, сложившейся под воздействием мирового кризиса ликвидности и понижающей цены на нефть сырую показывает, что в основном правительственные прогнозы будущего развития экономики Казахстана основываются на оптимистических тенденциях экономических показателей.

Для преодоления воздействий мирового кризиса необходимо провести в нефтегазодобывающей отрасли ряд антикризисных мер таких как пересмотр бизнес-планов предприятий, консолидация себестоимости продукции, сократить общие и административные расходы, осуществить мероприятия по повышению финансовой устойчивости объектов управления. Сегодня же главным для отрасли является сохранение достигнутого потенциала для будущего развития и эффективное использование имеющихся ресурсов.

3. На основе анализа различных подходов к минимизации риска определена методика расчета степени риска по факторам основных групп, влияющих на производственно-экономическую деятельность нефтегазодо-бывающих компаний по странам зарубежья и Содружества Независимых Государств. В Казахстане степень риска минимальна, но преобладают экономические и социальные факторы, связанные в основном с общемировым кризисом. Предлагаемая методика расчета коэффициента степени риска позволила определить прогноз основных отраслевых экономических показателей и дала возможность учесть различные типы рисков, в том числе и мировой экономический кризис настоящего времени.

4. Для принятия тактических и стратегических решений эффективного управления нефтегазодобывающим сектором экономики необходимо выбрать статистически-эконометрические методы, способствующие моделированию прогноза основных экономических показателей и дающие надежную оценку будущих показателей. Для прогнозирования объемов добычи нефти сырой и газа природного лучше по методу скользящего среднего ввиду того, что их средние значения стандартных ошибок наименьшие, по коэффициентам автокорреляции уровней рядов объемов добычи сырой нефти и газа природного можно судить о возрастающей линейной тенденции будущих периодов. Используя корреляционно-регрессионный анализ выявили факторы, влияющие на объемы экспорта и дохода от реализации нефти сырой и газа природного. На увеличение объема дохода от реализации нефти сырой и газа природного существенно влияют объемы добычи нефти сырой и газа природного (х0), объемы экспорта (х6) и цена реализации (х10). А на увеличение объемов экспорта нефти и газа оказывают значительное воздействие объемы добычи (х0) и цена реализации (х10) соответствующей продукции отрасли. В связи с мультиколлениарностью факторов и недостаточным количеством наблюдений выбрали метод статистических уравнений зависимостей для определения прогноза.

5. Руководствуясь методом статистического уравнения зависимостей были получены многофакторные уравнения зависимостей таких факторов, как дохода от реализации нефти сырой и газа природного и объема экспорта, на основе которых были вычислены нормативные и прогнозные значения указанных показателей на перспективу. А также рассчитан прогноз дохода от реализации продукции и объема экспорта с учетом фактора риска мирового кризиса.

6. Разработаны модели прогнозирования средних цен нефти сырой и газа природного, с учетом факторов риска мирового кризиса. Был сделан прогноз средней цены нефти и газа на будущие три периода, а также прогноз с учетом кризиса. По ежемесячным данным за 2007-2008 годы, используя метод сглаживания рядов, был сделан прогноз средних цен на будущие периоды, показавшие тенденцию роста со слабым их снижение на 0,5 и 0,1% соответственно к предыдущему периоду.

7. Рассчитанные доверительные интервалы прогнозных значений основных экономических показателей развития нефтегазодобывающей отрасли с выбранной вероятностью, позволяют утверждать, что при сохранении сложившихся закономерностей развития нефтегазодобывающей отрасли Казахстана с учетом мирового кризиса, прогнозируемые экономические показатели будут находиться в интервале, образованных верхней и нижней границей.

Выводы и предложения данной работы, разработанная методика расчета степени риска по факторам, модели прогнозирования объемов добычи, экспорта, дохода от реализации, средних цен нефти сырой и газа природного могут быть использованы при разработке краткосрочных планов развития как нефтегазодобывающих, так и нефтеперерабатывающих предприятий и отрасли Казахстана в целом.


Список опубликованных работ по теме диссертации

1. Методологические подходы оценки рисков нефтегазовой отрасли в Казахстане. //Экономика и статистика. – Алматы, 2006. – №2. – С.67-72.- 0,75п.л.
   
2. Теоретические подходы прогнозирования показателей развития нефтегазодобывающей отрасли Казахстана. //КазЭУ Хабаршысы. – Алматы, 2005. – №2. – С.73-77.- 0,6 п.л.
   
3. Модели прогноза объема добычи газа природного нефтегазодобывающим предприятием. //Вестник Кыргызского экономического университета. – Бишкек, 2009. – № 1(11). – С.45-48. – 0,5 п.л.
   
4. Эконометрические модели прогноза средних цен реализации нефти сырой в Казахстане //Матер.науч-практ конф. – Саратов, 2009. – 0,3 п.л.
   
5. Выбор модели прогнозирования основных показателей нефтегазодобывающей отрасли //«КазЭУ Хабаршысы». Алматы: Экономика, 2004. – №4. – С.20-23.- 0,5 п.л.
   
6. Прогнозирование средних цен предприятий Казахстана на сырую нефть и газ природный в условиях кризиса. //Матер. межд. науч.форума «IV Рыскуловские чтения». (25-28 мая 2009 г.). – Алматы, 2009. – 0,3 п.л.
   
7. Моделирование влияния инвестиций на объем добычи нефти по Республике Казахстан //КазЭУ Хабаршысы. – Алматы, 2007. – №4. – С.123-126.- 0,5 п.л.
   
8. Оценка надежности моделей прогнозирования в добыче нефти и газа //Материалы международной научно-методической конференции «Актуальные проблемы естественно-научных дисциплин». – Алматы: КазГАСА, 2008. – С.107-112.- 0,4 п.л.
   
9. Моделирование прогнозирование дохода от реализации нефтегазовой отрасли РК //Матер. межд. науч.форума «III Рыскуловские чтения». (19-23 мая 2008 г.). – Алматы: «Эверо», 2008. – Ч.2. – С.30-36.- 0,3 п.л.
   
10. Инструментальные средства моделирования прогнозирования нефтегазовой отрасли в Казахстане. //Матер. респ. науч.-метод. конф «Инновационные технологии в области информатики, математики и физики» – Алматы, 2006. – С.35-38.- 0,25 п.л.
    

ТҮЙІНДЕМЕ


Мадиярова Құралай Зейноллақызы


Қазақстан Республикасында мұнай және газды өндірудің және өткізудің эконометрикалық болжау модельдері


08.00.13 – Экономиканың математикалық және инструменталдық әдістері


Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Бүкіл дүниежүзі елдерінің сыртқы саясатының мінезін анықтайтын негізгі ұлттық басымдылық болып энергетикалық ресурстармен сенімді қамтамасыз ету болып табылады. Қазақстан Республикасы үлкен стратегиялық көмірсутек қоры бар елдерге жатады және энергетикалық ресурстардың әлемдік нарықта құрылуына әсер етеді. Соңғы жылдары әр түрлі обьективтік факторлардың әсерінен Қазақстан экономикасының шикізат бағыты құрылды. Шикізат мүмкіндігі жанармай-энергетикалық ресурстардың көптүрлілігімен көрінеді, олардың ішінде мұнай, газ, көмір бірінші орында тұр.

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей әртүрлі елдердің және басқа өнеркәсіп салаларының макроэкономикасы, динамиканың дамуы мен болжауын зерттеу кезінде эконометрикалық әдістер белсенді қолданылады.

ҚР мұнай-газ кешенінің дамуы күрделі процесс болып табылады. Кешеннің негізгі экономикалық көрсеткіштеріне әртүрлі факторлардың әсер етуінің сандық бағалануын жете талдау, факторлардың өзара сандық байланысын және оларды болжау модельдерін анықтау осы зерттеудің өзектілігі болып табылады.

Зерттеу пәні. Мұнай-газ кешеніннің негізгі экономикалық көрсеткіштерін болжаудағы эконометрикалық әдістемесі, осы көрсеткіштерге әсер ететін факторлар және нақты мұнай-газ кәсіпорындарына және бүкіл кешенге арналған эконометрикалық болжау әдістері.

Зерттеу нысаны. «НЕФТЭК» ЖШС және Қазақстан республикасының мұнайгаз кешені.

Диссертациялық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Экономикалық тиімділікті бағалау әдістерін таңдау, қаржылық және материалдық шығындарды азайта отырып басқару мәселелерін шешетін мұнайгаз кәсіпорындарының дамуына арналған экономико-статистикалық және эконометрикалық болжам модельдерін таңдау.

Алға қойылған мақсатқа сай келесідей міндеттер қойылды:

• Осы күнгі отын-энергетикалық потенциалының тенденциясын айқындау-Қазақстан Республикасының экономикалық тәуелсіздігін нығайтудағы басты фактор және әр топтағы факторлар бойынша қатерлерді бағалау әдістемесін анықтау;
  
• мұнайгаз кешенінің даму көрсеткіштерін болжау аспектілерін қарастыру;
  
• мұнайгаз кешенінің негізгі экономикалық көрсеткіштерін болжаудың эконометрикалық модельдерін құрастыру;
  
• әлемдік қаржы дағдарысы жағдайында мұнайгаз кешенінің негізгі экономикалық көрсеткіштерінің өзгеру шегін (өсуін және кемуін) анықтау.
  

Диссертациялық жұмыстың теориялық және әдістемелік негіздерін

осы салада орындалған отандық және шетелдік ғалымдардың математикалық және әдістемелік нұскаулары, мұнайгаз кешенінің даму стратегиясының нормативті және директивті актлері, алдыға қойылған мәселелерді шешу үшін қолданылатын казіргі заман программалық қамтамалары құрайды. Диссертациялық зерттеудің ақпараттық базасын Қазақстан Республикасының статистика агенттігінен алынған мұнайгаз кешенінің мәліметтері, «НЕФТЕК» ЖШС-нің тоқсандық есеп мәліметтері, ғылыми басылымдар, периодикалық басылым материалдары құрайды.

Диссертациялық зерттеу нәтижелерінің ғылыми жаңалығы. Еліміздің мұнайгаз кешенінің, сонымен қатар кәсіпорындардың эконометрикалық әдістер мен модельдерді қолдана отырып, негізгі көрсеткіштерінің нормативтік және болжамдық мәндерін есептеу әдістемесін ұсыну.

Қорғауға ұсынылған диссертацияның негізгі тұжырымдары:

• мұнай-газ кешенінің осыкүнгі даму тенденциясы айкындалды және әлемдік қаржы дағдарысын ескере отырып қатер коэффициенті есептелді;
  
• әлемдік дағдарыс катерінің коэффициентін есепке ала отырып Қазақстан Республикасының мұнайгаз кешенінің негізгі экономикалық даму көрсеткіштерін 2009 және 2010 жылдарға болжаудың эконометрикалық модельдері құрастырылды;
  
• ҚР мұнай және газдың өнім өткізуден түскен табысы мен экспорт көлемінің нормативті және болжамдық мәндерін анықтау үшін көпфакторлы статистикалық тәуілділік теңдеулері құрастырылды;
  
• әлемдік қаржы дағдарысын ескере отырып мұнайгаз кешенінің негізгі экономикалық көрсеткіштерінің болжам мәндеріне сенімділік интервалы ұсынылды.
  

Енгізу дәрежесі. Осы диссертациялық зерттеудегі әдістемелік және практикалық ұсыныстар Т.Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университетінің оқу процессінде, Батыс Қазақстан облысы Орал қаласындағы «НЕФТЕК» ЖШС және «КАТЕК» ЖШС пайдаланылып жатыр.

Зерттеу нәтижелерінің мақұлдануы. Зерттеу тақырыбы бойынша жалпы көлемі 8-ден астам б.т.б. болатын 18 ғылыми жұмыс жарияланды. Оның ішіндегі бес мақала Қазақстан Республикасы Білім және ғылым саласындағы бақылау комитетінің нұсқауындағы экономикалық басылымдарда жарияланған.

Жұмыстың ғылыми – тәжірибелік мәні. Алынған эконометрикалық божаудың талдау модельдері мұнайгаз өндіру кәсіпорындарда, мұнайгаз өңдеу зауыттарында, энергетика және минералды ресурс министрлігінің мемлекеттік ведомствалық компанияларында, жоғарғы оқу орындарында «Эконометрика», «Экономико-статистикалық талдау», «Экономико-математикалық әдістер» және «Мәліметтерді талдау және экономиканы болжау» арнайы курстарды оқу процесінде қолданыла алады.

SUMMARY

Madiyarova Kuralay Zeinollaevna

Econometric models of forecasting of oil and gas production and its marketing in the Republic of Kazakhstan

08.00.13 - Mathematical and instrumental methods in economics

Applicability of the subject. The major priority of any nation that form and establish the foreign policy of the world leading countries is a reliable provision of energy. The Republic of Kazakhstan is a country possessing the large strategic reserves of hydrocarbons, and has an influence onto the world energy market. During the recent years and under the influence of various objective factors the economy became orientated on the raw materials of Kazakhstan, the commodity represented by the diversity of potential energy resources, among which in the first place are oil, gas and coal.

As the international experience has shown, the econometric methods are the most applied at study of the dynamics of the development and forecasting of the macro-economy of different countries and separate industries.

The complex process of development of oil and gas industry in the Republic of Kazakhstan, the necessity for detailed analysis of the quantitative assessment of the impact of various factors on the major economic indicators of the industry, the identification number of the quantitative interaction of factors and simulation of forecasting have predetermined the validity of the study.

The subject of the research was focused on a methodology approaches of forecasting of major economic indicators for the oil and gas industry as well as the factors affecting these indicators and econometric forecast for operating oil and gas companies and the entire industry itself.

The object of the research was the «NEFTEK» LLP and oil and gas complex of the Ministry of Energy and Mineral Resources of the Republic of Kazakhstan.

The purpose and the objectives of the research. This research was aimed at choosing of the economic and statistical and econometric methods of forecasting and development of econometric models of forecasting of oil and gas producing companies development performing its management at minimum financial and material costs.

To achieve this goal there were identified the following key objectives:

• Development of the current trends of energy and fuel potential capacity – which represent an important factor for strengthening of the economic sovereignty of the Republic of Kazakhstan and identification of the techniques for assessment of the risk on the basis of the factors of different groups;

• Consideration of major economic forecasting indicators for oil and gas industry;

• Development of econometric models to forecast the main economic indicators in oil and gas industry;

• to define limits of changes of the key factors affecting major economic indicators for oil and gas complex in conditions of the financial crisis.

The theoretical and methodological basis of the research were mathematical and methodological achievements of both, local and foreign scientists, in this field, regulatory and legislative acts for development of oil and gas industry, econometric models, up-to-date software installed at personal computers, all this has been used to implement the task. For the study there were used major economic indicators of oil and gas industry, received from the Agency for Statistics of the Republic of Kazakhstan , major quarterly data reports of NEFTEK LLP, scientific publications, information from magazines and newspapers.

Scientific novelty of the study is in the development of the methodology for determination of the required and forecasted main economic indicators in oil and gas industry, including enterprises using econometric methods and models.

The main provisions of the Thesis research, to be discussed at the Thesis defense are as follows:

• to identify the features of the modern trends of fuel and energy potential of the Republic of Kazakhstan and calculated the factor of risk considering the world financial crisis;

• econometric models of major economic indicators of oil and gas industry of the Republic of Kazakhstan, considering the world financial crisis risks ratio for the years 2009 and 2010;

• multiple classification statistical equation dependencies of the forecasted income from sale and export of the crude oil and natural gas of the Republic of Kazakhstan;

• to offered confidental intervals forecasting values of basic economic indicators of oil and gas industry considering the world financial crisis.

Publications. The main provisions of the study and recommendations have been published in 18 scientific papers, and in total, they make more than 8 printed pages including 3 - in the CIS (Tadjykistan, Kyrgyzstan, Russia), 5 articles have been published in the magazines recommended by the Committee of the Control of Education and Science of the Republic of Kazakhstan.

Scientific and practical significance of the study is that the achieved models of the analysis of econometric forecasting of main economic indicators of the industry may be used for oil and gas production and by processing facilities and national companies.

The developed method of assessing of the risk factors will allow to do an objective assessment of the management of the researched industry, national companies and other sectors of the economy of Kazakhstan. These results will help to develop dynamic and indicative plans for major economic factors for various departments of the Ministry of Energy and Mineral Resources of the Republic of Kazakhstan.

The results of this study can also be used as a methodical material for the following courses «Econometrics», «Economic and statistical analysis», «Economical-mathematical methods» and «Data Analysis and forecasting of the economy», as well as for preparation of course papers and graduate qualification works.